Permacultuur: biologisch 4.0

Op de Fruitlogistica, de grootste beurs voor groente en fruit, die elk jaar in Berlijn wordt gehouden, was voor mij permacultuur als label de bijzonderste ontdekking. Ik zag het woord ‘Permakultur’ – in combinatie met het Europese biologo – op een labeltje bij Lehmann, een biologische teler, die in Portugal verbouwt. Bio ken ik, Demeter ken ik, het Nederlandse ‘Eko’-logo en het Duitse Bioland-logo, maar ‘Permakultur’ nog niet.

Permacultuur is oorspronkelijk niets anders dan duurzame landbouw: landbouwsystemen die geen enkele schade berokkenen aan welk ander element op aarde dan ook. Maar vandaaruit heeft het zich ontwikkeld als een landbouwsysteem dat verder gaat dan biologisch. Ik heb al eens kennisgemaakt met de teeltmethode: complexe ecosystemen in de natuur dienen als voorbeeld voor deze manier van telen.

Ecologisch duurzaam en economisch stabiel zijn de sleutelwoorden. Permacultuur zou je dus kunnen omschrijven als een zelfregulerend systeem: een volkomen gezonde bodem, met een evenwicht aan planten, insecten en andere dieren, waardoor een weerbare omgeving wordt gecreëerd die eventueel natuurgeweld kan weerstaan. Onnatuurlijke ingrepen (van de mens) en middelen zijn taboe, dat geldt zelfs voor het zetten van een val voor bladluizen.

Permacultuur staat nog in de kinderschoenen, maar een markt voor artikelen van permalandbouw zou zich de komende jaren nog flink kunnen ontwikkelen. Waarom? Door de discounters. Nee, die zie ik dat soort artikelen (voorlopig) niet verkopen, maar ze hebben er de laatste jaren voor gezorgd dat het volume van biologische producten zo groot is geworden dat het stadium van exclusief – of elitair, zoals sommigen het noemen – nu echt wel gepasseerd is.

Dat gaat zelfs zo ver dat het Europese bio-logo voor de (Duitse) discounters niet meer aan hun eisen voldoet, maar wél het Duitse Bioland-logo. Voor de reguliere Duitse supermarkten heeft Bioland geen onderscheidend vermogen meer. Om nieuw onderscheidend vermogen te creëren zetten zij vol in op Demeter-keurmerk. Producten met dit keurmerk worden volgens de principes van Rudolf Steiner geproduceerd.

De basis is een circulair landbouwsysteem waarin veeteelt en akkerbouw samenwerken en waar ook wordt gewerkt op basis van patronen van alles wat ons omringt, zoals de maanstanden. Demeter is in principe duurzamer dan biologisch, met strengere regels voor bodem- en waterbeheer en het eventuele gebruik van middelen. De verkoop van Demeter in de supermarkt heeft weer tot gevolg dat de biologische speciaalzaak, waar Demeter-producten tot nu toe min of meer exclusief verkocht werden, ook weer verder moet.

Daardoor komt er nu – versneld – ruimte en vooral ook aandacht voor permacultuur. Nu heeft permacultuur nog geen erkend keurmerk, maar hier wordt inmiddels aan gewerkt. Maar zolang het zo klein is, is dat voor de echte ‘bio’-elite geen probleem. De Franse socioloog Pierre Bourdieu zei het al: zodra iets voor de massa wordt, zoekt de elite iets nieuws en dat biedt permacultuur in alle opzichten.

Of permalandbouw in z’n huidige vorm de toekomst is, weet ik niet. Wat ik wel hoop, is dat deze ‘bio 4.0’-richting zo veel nieuwe inzichten oplevert dat de totale land- en tuinbouw er straks van profiteert.

Anneke Ammerlaan