Leen Zevenbergen leeft alvast zonder vriezer

Spreker op de bijeenkomst van de Kameleons: Leen Zevenbergen. “Ga voor je zelf eens na, wat doe jij tegen de klimaatopwarming?”

Thuiswerken, niet op kantoor komen, en verder geen congressen, seminars, want die zijn er toch niet en ook geen netwerkbijeenkomsten… Maar de interimmersnetwerkclub uit onze sector, de Kameleons, die gaan stug door. Met bijeenkomen dus.

Begin september weer, netwerken, een hapje eten, drankje erbij, en een spreker. En dat – uiteraard – ‘coronaproof’, dus op anderhalve meter afstand. Blijft wennen (ja, ‘wij van FoodPersonality’ zijn ook lid hiervan, en mede-oprichter van het eerste uur), praten op anderhalve meter, maar het gaat. Samen eten? Kan ook. Als je maar een locatie hebt gevonden waar het mogelijk is dat de leden op afstand dineren, zoals in de horeca, eigenlijk. Max twee man aan één tafeltje, en dan een geweldige gemarineerde zalm voorgeschoteld krijgen van Bas Sloot, chef-kok en, inderdaad, broer van ‘detailhandelshoogleraar’ en EFMI-directeur Laurens.

De spreker van die avond? Leen Zevenbergen. We noemen hem maar ‘duurzaamheids- en vernieuwingsgoeroe’, omdat het anders omslachtig wordt.

Voor wie dat erg kort door de bocht is: ooit begonnen als accountant bij Philips, raakte daar hopeloos verveeld, begon voor zichzelf, begon aan een bedrijfje voor kunstmatige intelligentie, verkocht dat weer, begon aan een bedrijfje voor virtual reality, verkocht dat ook weer – ja, dan hebben we het over de jaren negentig van de vorige eeuw, zo vroeg was Zevenbergen daar al mee bezig – raakte bevriend met Eckart Wintzen zaliger, destijds oprichter van BSO, ook wel BSO Origin genoemd, die maakte Zevenbergen lid van het ‘social venture network’, een groep ceo’s die toen al inzagen dat er een verduurzamingsslag moest worden gemaakt. Zevenbergen werd voorzitter van het Europese deel van dat SVN en vandaaruit mede-oprichter van B Lab Europa, de ngo achter de certificering van duurzaamheidspredikaat ‘B Corp’. En inmiddels heeft hij een boerderij. Met een trekker.

Is hij op latere leeftijd gewoon maar nostalgisch gaan boeren? Nou nee, want hij heeft ook een bedrijf waarmee hij ‘zeewiervoedingssupplement’ spirulina groot wil maken.

Doet dit allemaal meer vragen oproepen dan beantwoorden? Dat kan. maar dan moet u zelf Leen Zevenbergen maar een keer uitnodigen. Of hem eerst ’s even ‘stevig doorgooglen’ – u bent dan zeker een uur kwijt. O ja, hij schreef ook nog ‘En nu laat ik mijn baard staan’ en ‘Once upon a future’. Zijn we dan compleet? Nee, verre van.

Managementgoeroe? Trendwatcher? Nee. Hij noemt zichzelf ‘impact-investeerder’, ‘trendmaker’, spreker en schrijver over het zakenleven en ondernemen en ‘activist ten behoeve van een duurzame toekomst’. Leen Zevenbergen is iemand die veel over het bedrijfsleven, politiek, leiderschap, menselijke behoeften en eigenlijk de hele wereld nadenkt.

Bijvoorbeeld?

“Hoe kun je nu verbaasd zijn over de enorme protesten in de straten van Santiago vorig jaar, als je bedenkt hoe diepgeworteld en wijdvertakt de corruptie en de materiële ongelijkheid in dat land zich ontwikkeld heeft. Het is eerder raar dat dat niet eerder gebeurde.” We bedoelen maar.

Grote verbanden.

“Stel ik het pessimistisch, dan krijgen we de coronacrisis voorlopig nog niet opgelost. Bedrijven zullen zich er niet aan kunnen onttrekken, want zeg nou zelf, écht out of the box denken is gewoon vreselijk moeilijk, dus komt er een fikse conjunctuurcrisis. En tegen de tijd dat die crisis voorbij is, komt er opeens een nieuw virus! En dan zitten we weer allemaal thuis te wachten tot het voorbij is. En tegen die tijd plegen mensen in Amerika een staatsgreep omdat ze het hélemaal gehad hebben met die Trump, of Trump pleegt dan zelf een staatsgreep omdat-ie het hélemaal gehad heeft met z’n eigen land. Maar: jullie zijn net als ik toch altijd optimistisch. Altijd denken we: morgen gaat het weer beter.”

Disruptie… nee, niet dat Uber de taxibranche overhoop haalt of Airbnb de hotelboekingen: “We moeten – en we gaan – van ‘ego’ naar ‘eco’, of we dat nou fijn vinden of niet. En we gaan van ‘welfare’ naar wellbeing’.”

Leen Zevenbergen schrijft in ‘Once upon a future’ over grote verstoringen, zoals de globalisering en de exponentiële groei van de technologiecapaciteit. Die zijn van invloed op alle bouwstenen van de samenleving: overheden, bedrijfsleven, zorg, onderwijs, banken etc. Hoe meer we één economische wereld zijn geworden en hoe meer technologie ons dagelijks leven bepaalt, de nadelen zijn er zeker. Onrust, woede over ongelijkheid en achterstelling, concurrentie die wereldwijd slachtoffert.

Technologie kan een zegen zijn, aldus Zevenbergen.

“De exponentiële versnelling van technologie is zo enorm: wat gisteren in grote computers zat, zit vandaag in een smartphone, en zit morgen in een chipje. Ik wil zo’n chipje best in mijn hoofd of lijf hebben, als het me helpt veiliger, geruster, makkelijker of slimmer te leven.”

“The internet of things? Nee, the internet of everything. Jullie kinderen of kleinkinderen zullen lachen om ‘computers’. Technologie is straks overal. Zoals de ruimte om je heen. Niet meer in een apparaat op je bureau, dat je aan- en uitzet.”

En er is een keerzijde.

“Ethiek? Technologie heeft geen ethiek. Facebook is een ramp, maar dat ligt niet aan de technologie. Van technologie kun je geen ethiek verwachten. Software heeft geen mores. Mensen moeten technologie van ethiek voorzien.”

De nood is aan de man, aldus Zevenbergen. “Met een autocraat als Trump kom je jaren op achterstand. Trump kijkt naar America First. Andere landen denken dan van ‘nou, wij dan ook’. Maar dat is territorium. Zorgen we ook goed voor de zee en voor de lucht? Niemand van de staats- of wereldleiders kijkt daar nog naar. Niemand maakt zich daar druk om, terwijl de zee en de lucht een taak van ons allemaal zijn. Vroeger had je in Engelse dorpen de ‘commons’, een stuk weidegrond midden in het dorp. Voor vee als een boer het moeilijk had, bijvoorbeeld. Die ‘commons’, die waren er voor de hele gemeenschap, een plek, een voorziening, waar iedereen in zo’n dorp de verantwoordelijkheid voor droeg. Dat had je gewoon te doen.

Dat is er niet meer. Ngo’s wijzen daar wel op, maar wereldleiders zorgen niet voor onze ‘commons’. En wie er wél voor wil zorgen, wordt door een andere wereldleider in de steek gelaten. Maar het zal echt moeten. Amerikaanse klimaatwetenschappers hebben gezegd: als dit allemaal zo doorgaat, is de aarde niet meer om te harden in het jaar 2100. Dat is over tachtig jaar.”

“Er is wel hoop. De hoop is dat de groep ‘cultural creatives’ in actie komt, op welke manier dan ook. Er is berekend dat er op dit moment wereldwijd zo’n 800 tot 900 miljoen cultural creatives zijn. Een groep met best wel verschillen, maar: originele denkers, op zoek naar waarheden en niet naar ‘onwaarheden’, op zoek naar zelfontplooiing en welzijn, maar ook: zich bewust van de bedreiging van de aarde. Deze groep gaat het voortouw nemen. En – (tegen de Kameleons) – ik neem aan dat jullie ook allemaal tot die groep behoren.”

En een economie met investeerders aan het roer maakt het alleen maar erger. Zevenbergen vertelt over een Franse koekproducent, een coöperatie, niet echt in nood, maar: “Ze nodigden toch eens wat private equity uit. Delegaties van investeerders gingen praten met een delegatie werknemers.

‘Mensen, kunnen jullie ons zeggen of er een van de fabrieken dicht kan?’

‘Eh, waarom? Waarom zou er een dicht moeten?’

‘Nou, dan gaan de kosten voor een deel weg.’

‘Maar waar gaan die kosten die weggaan, dan naartoe?’

Dat vonden de investeerders een stomme vraag. En daarna stuurden die werknemers die investeerders weg. Want de vraag klonk stom; ‘waar gaan die kosten dan naartoe?’. Maar die kosten gaan wel degelijk ergens naartoe. Als werknemers ontslagen worden, komen de kosten bij de Franse staat, die dan uitkeringen moet betalen. Maar die uitkeringen komen weer voor een deel uit de belastingen. Dus de burger betaalt omdat de investeerder de kosten naar hen overhevelt.

Sterker nog, al die olietankers overal op zee, die worden beveiligd. Tegen piraterij of ander gedoe. Die beveiliging, dat betalen overheden. Niet de eigenaren van de tankers of de oliemaatschappijen. De samenleving betaalt dat. De burgers. De winsten gaan naar de shareholders, de extra kosten van die winst gaan naar de stakeholders. Een patroon dat te gek voor woorden is, maar wel dagelijkse praktijk.”

Leen Zevenbergen heeft geen vriezer meer. Want? “Consumenten gebruiken een vriezer als een bewaarplaats voor eten dat ze later een keer willen eten. Maar vaak genoeg komt het daar niet meer van en wordt dat eten uit de vriezer op een gegeven moment gewoon weggegooid. Ik heb zo’n vriezer niet meer. Dan ga je veel bewuster nadenken over wat je in je koelkast hebt en wat op moet. En bestrijd je je eigen voedselverspilling veel beter.”