Timo Hoogeboom (Hak) ‘We hebben hier geen ‘handboek soldaat’ voor’

Hak is sinds vorige week B Corp-gecertificeerd en het wil in 2027 grotendeels biologisch zijn. Over dat laatste ingrijpende besluit en over de ontwikkeling die Hak heeft ingezet sprak FoodPersonality onlangs met Hak-ceo Timo Hoogeboom. 

In een persbericht spreekt Hak van een ‘grote opdracht’, die het bedrijf zichzelf hiermee stelt, en een ‘strategisch belangrijke stap’. Hak zegt dat het de consumptie van biologisch wil gaan stimuleren. Bovendien moet het verdienvermogen van de telers die leverancier zijn van Hak een belangrijke voorwaarde worden voor de overstap naar biologisch.

Hak meldt ook dat het in een hoger tempo van regulier naar biologisch verandert dan het zogeheten actieplan hiervoor van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. De overheid streeft naar een landbouwareaal van 15% biologisch in 2030, bij Hak zelf zal in 2027 85% van alle groente en peulvruchten biologisch zijn. Het landbouwareaal van Hak in Nederland zal in dat jaar volledig biologisch zijn.

De overige 15% betreft groente en peulvruchten die Hak uit het buitenland betrekt en daar geldt dat niet voor. Wellicht dat ook dat nog een keer verandert, maar voorlopig gaat Hak ‘om’ bij alle groente en peulvruchten die op Nederlandse akkers geteeld worden. 

Het begin? Dit najaar worden de rode bieten van Hak biologisch. Daarna komen de volgende soorten groente en peulvruchten stap voor stap aan de beurt, en dat proces zal in 2027 zijn afgerond.

De achtergrond hiervan? De kwestie is al eerder in dit blad aan bod gekomen. Er is een zogeheten ‘Green Deal’ binnen de EU, met als doel dat in 2030 25% van de landbouwgrond van de EU-landen biologisch is. Omwille van de biodiversiteit, de kwaliteit van de bodem, het gebruik van pesticiden vermijden, de stikstofproblemen, het gebruik van kunstmest etc. Een afgeleide daarvan is het plan van de Nederlandse overheid, ‘Actieplan Biologische Landbouw’ van het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, dat we zojuist noemden; met als doel dat in Nederland in 2030 15% van het landbouwareaal biologisch moet zijn. 

Wat houdt de stap van Hak in voor Albert Heijn, Jumbo, Plus, Dirk en alle andere fullservice- en prijs(voordeel)formules in Nederland? We spreken ceo Timo Hoogeboom enkele dagen na die bekendmaking van Hak. 

Heb jij of hebben jouw collega’s bij Hak dit ook van tevoren met de afnemers als AH, Jumbo, Plus etc. besproken?

Hoogeboom: “We hebben de retailers gelijktijdig geïnformeerd met de aankondiging. En vanaf dat moment gaan we met alle stakeholders in gesprek. We hebben wel al met de meeste telers en telersorganisaties de eerste gesprekken gehad. Zo’n gesprek met afnemers is er nu nog niet geweest, het nieuws is nog vers. We hebben wel al van sommige afnemers reacties ontvangen en die waren positief.”

Wellicht zijn ze positief in de zin dat ze jullie met dit besluit willen feliciteren, maar ik zie het ook voor me dat retailers denken ‘nou wordt Hak duurder’, want biologisch is doorgaans duurder in de supermarkt dan het reguliere aanbod. En omdat de consument nog in een ‘zuinig aan’-modus zit, zijn ze wellicht toch niet zo blij hiermee.

“Van dat gevoel hebben we nu nog geen enkel signaal gehad. We hebben dit besluit autonoom genomen. We hebben alle voor- en nadelen op een rij gezet, in de context ook van alle landbouw- en milieukwesties van vandaag de dag. Het overleg met de supermarkten komt hierna. Maar ik weet ook: juist de supermarkten zelf worstelen met deze kwestie. En daarom begrijp ik ook waarom de eerste reacties positief waren.”

Wat bedoel je dan?

“Als je bedenkt dat de EU inzet op biologisch en dat in het verlengde daarvan de Nederlandse overheid dat ook doet, dan kan het niet anders dan dat ook de Nederlandse supermarkten in de komende jaren meer biologisch in hun assortiment zullen moeten hebben. Ik ken op dit moment maar één goed voorbeeld en dat is dat Plus stap voor stap alle zuivel van het huismerk van regulier naar biologisch omzet. Maar alle supermarkten weten dat er meer moet gebeuren. En wij laten nu zien dat we die ingrijpende stap zetten. Ook de Nederlandse supermarkten, die natuurlijk veel agf verkopen en dan bedoel ik vooral de verse groente en fruit op de agf-afdeling, weten dat ze die kant uit zullen moeten. En het geldt ook voor vlees, brood, zuivel etc. We hebben altijd gesprekken met retailers, over ons aanbod en assortiment, in die gesprekken komt altijd weer terug dat zij ook nadenken over de verandering van regulier naar biologisch.”

Vinden zij jullie besluit belangrijk?

“Ik kan dat nu nog niet zeggen, maar ik zou zeggen: ja en nee. 

‘Nee’, want: Hak is maar een relatief kleine leverancier. Wij zijn groot in het schap met conserven, met onze potjes en stazakken. Maar dat is maar een deel van het supermarktassortiment, we zijn geen multinational die in tien supermarktcategorieën actief is. Niettemin, als maaltijdmerk zijn we wel groot. Ruim 5 miljoen huishoudens gebruiken onze producten, in die zin heeft ons besluit impact. Dus: ook ‘ja’, maken we wel degelijk impact en we hebben een belangrijk verduurzamingssignaal afgegeven. 

Bovendien, bij ons besluit hoort dat we onze telers meer kunnen laten verdienen dan wat zij nu verdienen. Die telers krijgen nogal wat voor hun kiezen, bijvoorbeeld: als je van regulier naar biologisch overstapt, mag je in de omschakeling naar biologisch twee jaar lang je oogst nog niet als biologisch bestempelen Omdat de landbouwgrond twee jaar nodig heeft voor die verandering. Weer een andere kwestie is dat je door biologisch te verbouwen, meer onzekerheid hebt bij je oogst en je opbrengst. Dus er komen inderdaad allerlei kosten bij en wij zijn van plan om langetermijnafspraken met onze telers aan te gaan en een extra compensatie bieden voor de meerkosten.”

En dus: jij en jouw collega’s moeten straks de supermarkten vertellen dat jullie producten duurder zijn geworden. En dat zij hun prijzen moeten verhogen?

“De supermarkt bepaalt de consumentenprijs. Wij gaan nóóit over de prijs die een supermarkt aan de consument vraagt voor een product van ons. Dat is gewoon wettelijk bepaald. Maar we kunnen wel de prijs beïnvloeden die wij van onze afnemers willen vragen. En we willen daar voorzichtig mee omgaan. Want: we zullen de consument mee moeten krijgen. Het moet voor iedereen bereikbaar blijven, anders gaat het niet lukken.”

Hebben jullie al een idee hoe dat je dat aanpakt?

“Deels. Schaalvergroting zal helpen, net als maatregelen als btw-verlaging, en het aanpassen van het aanbod naar zoveel mogelijk biologisch. Maar we hebben geen ‘handboek soldaat’ voor die vraag, dat zal zich nog verder moeten uitkristalliseren. We weten dat in landen als Denemarken en Oostenrijk de markt voor biologisch ongeveer 15% van de supermarktomzet is. En in Nederland is dat na al die jaren nog maar 3%. Nu is dat altijd ook een kwestie van vraag en aanbod, maar dan nog, het blijkt moeilijk om de Nederlandse consument voor biologisch te laten kiezen. Als burgers in onze samenleving weten ‘wij, Nederlanders’ best wat er speelt, van klimaatopwarming tot stikstofcrisis tot Natura 2000, maar bij het boodschappen doet laten we dat kennelijk allemaal achter ons. Maar onze kopers kunnen straks niet meer kiezen voor Hak biologisch of Hak regulier, over vijf jaar is alles van ons van Nederlandse bodem biologisch. Zo’n stap is voor ons onontgonnen terrein.

Van de andere kant, we hebben ook ervaring: ervaring met de overgang naar ‘On the Way to Planetproof’. Daar zijn we in 2017 mee gestart en dat is ook een ingrijpende verandering in de productie, met 38 bovenwettelijke eisen voor biodiversiteit, bodemkwaliteit, watergebruik etc. En dat hebben we een paar maanden geleden met succes afgerond. En in dat traject zijn we er ook in geslaagd om het verdienvermogen voor onze telers te verbeteren. Onze stap naar biologisch zou je als een vervolgstap daarvan kunnen zien. Maar dan nog, deze nieuwe stap is veel ingrijpender en brengt meer onzekerheid met zich mee. Daarom zou ik het ook waarderen als ook anderen meer initiatief tonen om biologisch groter te maken.”

Wat bedoel je daarmee?

“Wij gaan een disruptieve stap zetten. Met die stap dragen we bij aan een betere landbouw en een beter milieu, en lopen we voorop in de overgang van regulier naar meer biologisch, meer zelfs dan de overheid. Maar die overheid zou dan ook zelf wel wat meer mogen doen. Ik zou het toejuichen als de Nederlandse overheid de boer die van regulier naar biologisch overstapt, meer helpt en ondersteunt dan nu het geval is. Maar de vraag naar biologische producten vergroten is wel de belangrijkste sleutel. Het zou ons – maar niet alleen ons, eigenlijk de Nederlandse samenleving – helpen als anderen hierin meegaan en ook stappen zetten. We moeten biologisch normaal gaan maken. Het zou bijvoorbeeld ook helpen als reclamebureaus mee zouden werken aan een campagne om dat voor elkaar te krijgen. Niet omdat ze dat voor een opdrachtgever moeten bedenken, maar vanwege een gezamenlijk ideaal. Het zou ook helpen als andere producenten meegaan in onze stap.

Wij zijn Hak en iedereen kent ons merk. We zijn een merk voor iedereen. Sinds jaar en dag vertellen Martine Bijl, Ronald Koeman, Herman den Blijker en sinds een tijd Elise Schaap over ons merk, terwijl ze op de Nederlandse velden staan. We zijn ‘zo Hollands’. Daarmee hebben we best een stem. Tegelijkertijd: wij kunnen het niet alleen. Iedereen moet een stap zetten.

Daar komt bij: langzaam maar zeker dringt het besef door dat producten soms zo goedkoop zijn dat er ergens een element van schade ontstaat, schade aan het milieu, schade doordat mensen in ontwikkelingslanden te weinig betaalde krijgen. Het idee van ‘true price’ dringt steeds meer door. Ook dat zal in alles wat consumenten kopen, moeten doordringen. En je ziet soms ook dat het lukt. Als partijen de handen ineenslaan. Dát zou ik dus graag zien.”

Waar doel je op met ‘soms zie je dat het lukt’?

“Aan de protesten van Wakker Dier tegen de plofkip. Dierenwelzijn leeft sterk in Nederland. Je kan van Wakker Dier van alles vinden, maar het is wel de aanjager geweest, tal van partijen zijn zich achter het hoofd gaan krabben en nu verkopen we in de Nederlandse supermarkt geen plofkip meer. Zoiets zou met biologisch ook moeten gebeuren.”

Jullie zeiden in het persbericht ‘sterke en weerbare gewassen, met voldoende voedingswaarden’. In een eerder interview in NRC zeg je: ‘wij zien een toename van minder voedzame en minder weerbare gewassen’. Maar ik heb uit de hoek van Wageningen altijd gehoord dat het niet bewezen is dat biologische groente voedzamer is dan reguliere.

“Die discussie is volgens mij nog niet helemaal klaar. Ik ga zeker niet beweren dat biologisch eten voedzamer is dan regulier eten als daar geen wetenschappelijk bewijs voor is. Van de andere kant, de essentie van biologisch is een rijk bodemleven. Daar weten we nog niet alles over, maar steeds meer horen we dat zo’n rijkere bodem groente oplevert met een andere kwaliteit. Denk aan de wortels van vroeger, die veel harder waren dan die van nu. En die ook meer smaak hadden dan die van nu. Je zou in het verlengde daarvan kunnen zeggen: als groente meer smaak krijgt, gaan mensen hun groente lekkerder vinden en het zou mooi zijn als je na verloop van tijd kunt signaleren dat mensen meer groente zijn gaan eten.” 

Dit artikel verscheen eerder in het februarinummer van FoodPersonality.