‘Laten we niet op het bedrijf mikken, maar op de ceo’

Momenteel heeft Milieudefensie een campagne waarin het iedereen in Nederland vraagt een oproep te doen aan ceo’s van grote bedrijven. Het gaat om 29 bedrijven, om bekende namen, vooral uit de AEX, maar ook midkappers en grote buitenlandse bedrijven die in Nederland actief zijn. Denk aan ABN Amro, ING, Rabobank, BAM, Boskalis, DSM, Akzo Nobel, Schiphol, Tata Steel, ExxonMobil, RWE. En er zitten natuurlijk ook bedrijven uit de levensmiddelensector in, zowel detailhandel als producenten: Ahold Delhaize, FrieslandCampina, Unilever en Vion. ‘De komende weken gaan we samen met jou druk zetten op vervuilende bedrijven’, lezen we op de site.

De oproep is – aldus de site van Milieudefensie – een zogeheten ‘aanmoediging’ met vier mogelijkheden. 1/ ‘denk aan het klimaat, verander je bedrijf’, 2/ ‘ik doe wat ik kan, nu is het jouw beurt’, 3/ ‘Hoe ziet mijn wereld er later uit?’ en 4/ ‘stop met de aarde kapot te maken’. Multiple choice voor de protesterende burger. Van fel naar feller. En gezien keuze 3 (‘mijn wereld later’) spreekt Milieudefensie met name jongeren aan.

Afgelopen week kreeg ceo Marit van Egmond van Albert Heijn van de stichting TabakNee een zogeheten ‘Loden Last’. De prijs is een omgekeerde prijs, dus ‘de slechtste’ of ‘de ergste’, zoals ook het Gouden Windei van Foodwatch. TabakNee meldt: ‘Met een aandeel van 20 procent in de tabaksverkoop in Nederland draagt Albert Heijn (mede)verantwoordelijkheid voor 4.000 tabaksdoden per jaar (op een totaal van 20.000 doden, volgens TabakNee, red.).

In plaats van daar iets aan te veranderen, zoekt AH zo lang mogelijk de mazen van de wet om tabak te blijven verkopen. Daarom gaat de Loden Last 2023 naar AH’s ceo Marit van Egmond.’TabakNee laat ook Albert Heijn reageren. Op de site van TabakNee, meldt AH een groot voorstander te zijn van de beweging naar een rookvrije generatie. ‘De voorwaarde om een blijvende gedragsverandering en een rookvrije generatie te realiseren, is dat alle verkopende partijen en andere betrokken spelers, groot en klein, hier samen en gelijktijdig in optrekken. De overheid heeft aangekondigd dat tabaksverkoop per 2024 bij supermarkten stopt en bereidt daarvoor wetgeving voor. Vanzelfsprekende zullen we ons hieraan houden. De aannames, insinuaties en conclusies van de auteur in het artikel op basis van eerdere interviews herkennen we niet.’

Milieudefensie en TabakNee doen iets wat tot nu toe niet of nauwelijks voorkwam. Je ageert als ngo of activistische organisatie – met een doel of ideaal – tegen een bedrijf, dat is zoals we het kennen. Maar hier wordt vooral gemikt op de ceo zelf. Weliswaar noemt Milieudefensie niet de namen van die ceo’s, maar de oproepen zijn wel voor de ceo bedoeld. En TabakNee mikt op AH, maar ook duidelijk op ceo Marit van Egmond. Als er een verharding zal optreden bij ngo’s en activistische organisaties, en steeds meer gemikt op de ceo zelf, dan kunnen die ceo’s nog wat verwachten.

Van de andere kant, er zullen vast ook burgers in Nederland zijn die vinden dat ceo’s in zulke kwesties en discussies lange tijd ontzien zijn. Je zou zeggen: binnen de sector zelf zal men het eerder ongepast vinden dat zogezegd ‘een persoon wordt aangevallen’ en niet het bedrijf. Maar buiten de sector? Ceo’s staan wel vaker onder vuur. Het meest omdat ze zoveel verdienen of zulke hoge bonussen ontvangen. Maar daar kan wellicht de komende jaren nog een andere nare tegenwind bij komen, uit een andere hoek dan die van ‘te veel geld’, die van ’niet duurzaam genoeg’.

En daarnaast is er nog altijd de kans dat die totaal andere activisten weer ergens opduiken, zoals Nelson Peltz, de Amerikaan die vond dat Unilever niet genoeg ‘aandeelhouderswaarde voor je geld’ biedt. En die nu sinds vorig jaar lid van de raad van commissarissen bij het concern is.

Je zou kunnen zeggen, in de toekomst wordt ceo zijn bijna net zo onaangenaam als politicus zijn. Dan hebben we het bijvoorbeeld over Hugo de Jonge en Pieter Omtzigt, die in september 2020 op weg naar de Tweede Kamer door agressieve omstanders rondom het Binnenhof voor ‘pedo!!’ werden uitgemaakt. Complotdenkers in een emotionele modus. Of denk aan de man met die fakkel bij Sigrid Kaag aan de voordeur, of de boeren bij het huis van Christianne van der Wal of eerder bij Rob Jetten.

En we zien ook nog een parallel als dit de trend gaat worden. Als we het ons voorstellen dat zij zo maximaal mogelijk media-aandacht zoeken, dan zien we het op de vergadering bij ngo zus zo voor ons: ‘Weet je, ik denk dat we niet tegen álle supermarkten moeten ageren, maar gewoon tegen alleen Albert Heijn. Want dan halen we zeker de media met onze anti-campagne.’ En in navolging daarvan: ‘Weet je, ik denk dat we ons niet op het bedrijf zelf moeten richten, maar meer op de hoogste baas daarvan. Want dan halen we zeker de media met onze anti-campagne.’ En zo werd ‘ons aller Marit’ de grootste kettingsrookster… En zo wordt straks Frans Muller straks ‘de hoogste vervuiler’…

O, ceo’s kunnen best tegen een stootje, toch? Net als politici, toch? We grijpen even terug naar een interview met CBL-directeur Marc Jansen, in FoodPersonality september jl. Over: wat er aan duurzaamheidswet- en regelgeving op de sector afkomt. “Een stap verder is: de ceo of algemeen directeur zou civiel- of strafrechtelijk vervolgd kunnen worden als hij of zij bepaalde verduurzamingsdoelen niet haalt of als bepaalde verduurzamingsdoelen niet kloppen. Dus dan ben je ceo van – zeg – Vomar en dan blijkt dat er iets niet klopte met ‘de mate van’ Beter Leven ster 1 of ster 2, en dan zou je als persoon daarvoor voor de rechter kunnen worden gesleept. Dat is toch echt te gek voor woorden? Je hebt toch geen ministeriële verantwoordelijkheid? De ‘span of control’ voor een ceo of directeur, die is er, maar het kan altijd zo zijn dat er iets niet klopt en dat die persoon daar geen idee van had. Maak daar dan het bedrijf zelf verantwoordelijk voor. Maar laat nou niet een ceo als een verdachte in een rechtszaal komen te staan, hij of zij kan immers niet alles persoonlijk weten en controleren. (…) En hoe ver zou dit moeten gaan? Moet je straks Marit van Egmond of Frits van Eerd voor de rechter slepen vanwege tabak, alcoholhoudende dranken, vette en zoute chips?”

Oké, nét rond die tijd ging Jumbo-ceo Frits van Eerd inderdaad enkele dagen de politiecel in, maar dat was natuurlijk hélemáál niet in deze context van de boodschap van Marc Jansen.Hoe dan ook, gaan samenlevingen in de nabije toekomst vinden dat ceo’s aangesproken kunnen worden op welk minpunt dan ook? Dus als supermarkt x te veel frisdrank verkoopt, te veel tabak, te veel bier en wijn, dan kan de samenleving op ceo y verhaal gaan halen? Voorlopig zeggen wij: laat het niet zo zijn dat ceo’s in de media aan de schandpaal moeten omdat ze genotmiddelen verkopen. Zeker zolang tabak en alcoholische dranken en vette chips verkopen geen misdrijf is. Maar laat hen wel haast maken met verder verduurzamen. Maar niet omdat ngo’s opeens niet op de bal, maar op de man spelen.

Gé Lommen